Nkwanukidde okuwa ekiwandiiko mu Luganda. Nnina okulabula nti okuwandiika mu Luganda kwe simanyi bulungi kyandisoboka okuba nga tekituukiridde ddala. Naye ka ngezeko okuwandiika ku nsonga y'ebifo by'okuwugiramu (pools) mu Luganda nga bwe nsobola.

Biki ebigenda mu kulonda ekifo ky’okuwugiramu ekituufu?

Ng’olonda ekifo ky’okuwugiramu, kikulu okufumiitiriza ku bintu bino:

• Obunene bw’ekifo ky’olina

• Ssente z’oyinza okusasulawo

• Engeri gy’onookozesaamu ekifo ky’okuwugiramu

• Obwetaavu bw’ab’omu maka go

• Amateeka g’ebitundu ebikwata ku bifo by’okuwugiramu

Kikulu okulowooza ku buli kimu ku bino ng’tonnatandika kuteekateeka kuzimba kifo kya kuwugiramu.

Bifo bya kuwugiramu bya ngeri ki ebiriwo?

Waliwo engeri nnyingi ez’ebifo by’okuwugiramu, nga mulimu:

• Ebifo by’okuwugiramu ebyesimbe ku ttaka

• Ebifo by’okuwugiramu ebiteekebwa waggulu w’ettaka

• Ebifo by’okuwugiramu ebizimbibwa mu ttaka

• Ebifo by’okuwugiramu ebikolebwa mu fiberglass

• Ebifo by’okuwugiramu ebikolebwa mu concrete

• Ebifo by’okuwugiramu ebikolebwa mu vinyl

Buli ngeri erina ebirungi n’ebibi byayo. Kikulu okusalawo engeri esinga okukutuukirira.

Ngeri ki ey’okukuuma ekifo ky’okuwugiramu?

Okukuuma ekifo ky’okuwugiramu kirina obuvunaanyizibwa bungi:

• Okutukula amazzi buli lunaku

• Okulongosa ebipimo by’amazzi wiiki ku wiiki

• Okunyiga ekisenge n’ebintu ebirala

• Okukebera amasanyalaze n’ebikozesebwa ebirala

• Okukuuma amazzi nga maweweevu mu biseera by’omusana

Okukuuma ekifo ky’okuwugiramu kirina okuba ekikolwa ekya buli lunaku okusobola okukikuuma nga kirungi era nga kiyonjo.

Ssente meka ezeetaagisa okuzimba n’okukuuma ekifo ky’okuwugiramu?

Ssente ezeetaagisa okuzimba n’okukuuma ekifo ky’okuwugiramu zisinziira ku bintu bingi, nga mulimu obunene, ebyuma ebikozesebwa, n’engeri y’ekifo ky’okuwugiramu. Naye, wano waliwo ebitundu by’ebiwendo ebiyinza okukuyamba:

Engeri y’ekifo ky’okuwugiramu	Ebiwendo ebya bulijjo
Ekyesimbe ku ttaka	Okuva ku 5,000,000 UGX okutuuka ku 50,000,000 UGX
Ekiteekebwa waggulu w’ettaka	Okuva ku 2,000,000 UGX okutuuka ku 10,000,000 UGX
Ekizimbibwa mu ttaka	Okuva ku 20,000,000 UGX okutuuka ku 100,000,000 UGX

Ebiwendo, emiwendo, oba ebigeraageranyizibwa ku ssente ebimenyeddwa mu kiwandiiko kino bisinziira ku kumanya okusembayo okubaddewo naye biyinza okukyuka mu biseera eby’omu maaso. Kirungi okunoonyereza mu ngeri ey’enjawulo nga tonnakolera ku kusalawo kwonna okukwata ku by’ensimbi.

Ngeri ki ez’okukozesa ekifo ky’okuwugiramu?

Ebifo by’okuwugiramu bisobola okukozesebwa mu ngeri nnyingi:

• Okuwugira n’okusanyuka

• Okukola emizannyo egy’amazzi

• Okukola eby’okwekulaakulanya omubiri

• Okuwummula n’okwewummuzaamu

• Okukuŋŋaana n’ab’omu maka n’emikwano

Ekifo ky’okuwugiramu kisobola okuba eky’omugaso eri ab’omu maka bonna mu ngeri ez’enjawulo.

Bikulu ki eby’obukuumi ebikwata ku bifo by’okuwugiramu?

Obukuumi bw’ekifo ky’okuwugiramu bwa mugaso nnyo. Bino by’ebimu ku bikulu eby’obukuumi:

• Okuteeka ekisaawe ekiriko ekisenge okwetooloola ekifo ky’okuwugiramu

• Okuyigiriza abaana okuwuga

• Okuba n’ebikozesebwa eby’obukuumi nga bwe kiri ekibira ky’okuwugira

• Obutakkiriza bantu kuwuga bokka

• Okutunuulira abaana buli kiseera nga bali mu kifo ky’okuwugiramu oba okumpi nakyo

Okukuuma obukuumi kiyinza okutaasa obulamu era ne kikuuma ekifo ky’okuwugiramu nga kirungi eri bonna.

Mu bufunze, ebifo by’okuwugiramu bisobola okuleeta essanyu lingi n’okusanyuka eri ab’omu maka. Naye, byetaagisa okutegeera, okwetegekera, n’okufaayo ennyo. Ng’olonda ekifo ky’okuwugiramu ekituufu era ng’okikuuma bulungi, oyinza okufuna emikisa mingi egy’okusanyuka n’okuwummula awaka.